γÛù¿ç,
̳ÝáÃáõÃÛáõÝ,
ܳ˳µ³Ý, ¿ç 1-15, 16-30, 31-45, 46-60, 61-75, 76-90, 91-105, 106-120, 121-135, 136-150, 151-165, 166-180, 181-195, 196-210, 211-225, 226-240, 241-255, 256-270, 271-285, 286-300, 301-315, 316-330, 331-345, 346-360, 361-375, 376-390, 391-405, 406-420, 421-435, 436-450, 451-461
²ðò²Ê
ºðβêÆðºò
زβð ºäê. ´²ðÊàôî²ðº²Üò
´²¶àô
îä²ð²Ü §²ðúð¦
1895
–––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––
Дозволено Цензурою. Тифлисъ, 24-го Февраля 1895 года
–––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––
ìºÐ²ö²è вÚðÆÎ
Ƶñ¨ Ñá·¨áñ áñ¹Ç Ò»ñ¹ ì»Ñ÷³éáõû³Ýª å³ñï³õáñ ½·³óÇ ³ñï³Û³Ûï»É ÇÙ ³Ù»Ý³ËáñÇÝ »ñ³Ëï³·ÇïáõÃÇõÝÁ ÙÇ í³Û»Éáõã ÁÝͳÛáí£ ²Ûë å³ï׳é³õ »ñϳñ Ùï³Í»óÇ ÁÝÍ³Û»É ÇÙ Ðá·¨áñ ÌÝáÕÇÝ ³ÛÝåÇëÇ ÙÇ Ýáõ¿ñ, áñ ÿ՛ ³ñųݳõáñ ÉÇÝÇ ¨ ÿ՛ Ùßï³Ï³Û£ ´³Ûó áñáíÑ»ï¨ ëÇñáõÙ ¿ Ò»ñ¹ ì»Ñ³÷³éáõÃÇõÝ Ñ³Ûñ»ÝÇ ÑÝáõÃÇõÝÝ»ñÁ ¨ ³ëïáõ³Í³ÏáË ² »ñÏÇñÁ, ÇÝãå»ë ³ÏÝ»ñ¨ ¿ Ò»ñ¹ гÛñáõû³Ý ëñï³ß³ñÅ ¨ Ñá·»ßáõÝã µ³Ý³ÑÇõëáõÃÇõÝÇó– §Ðñ³õÇñ³Ï »ñÏñÇÝ ²ñ³ñ³ï³Û¦ ¨ §Ðñ³õÇñ³Ï »ñÏñÇÝ ²õ»ï»³ó¦, í³ëÝ áñáÛ µ³ñõáù ѳٳñ»óÇ ÝáõÇñ»É Ðá·»ÍÇÝ ¨ ´³½Ù»ñ³Ëï Ðáñ¹ ÇÙáÛª §²ñó³Ë¦-Á, áñ å³ïÏ»ñ³óÝáõÙ ¿ Ø»ÍÝ-г۳ëï³ÝÇ 15 ݳѳݷݻñÇó Ù¿ÏÇ Ñ³ÛÏ³Ï³Ý ³õ»ñ³ÏÝ»ñÇ ¨ ÑÝáõû³Ýó ÷áßÇÝ»ñÁ ¨ ÚÇëáõë øñÇëïáëÇ Ó»é³·Çñ ³õ»ï³ñ³ÝÝ»ñÇ ÛÇß³ï³Ï³ñ³ÝÝ»ñÇ ÷ßñ³ÝùÝ»ñÁ£
Úáõë³Éáí ³ñÅ³Ý³Ý³É ÁݹáõÝ»Éáõû³Ý ¨ гÛñ³Ï³Ý ûñÑÝáõû³Ý Ùݳ٠Ýáõ³ëï áñ¹Ç Ò»ñ Ñá·¨áñ
Ø. »åÇëÏáåáë ´³ñËáõï³ñ»³Ýó
Ú²è²æ²´²ÜàôÂÚàôÜ
²ÛÝù³Ý ³ÝÑá· áõ ³Ýï³ñµ»ñ »Ýù, áñ ã·Çï»Ýù ÿ ÇÝã ÑÝáõÃÇõÝÝ»ñ Ï³Ý Ù»ñ ѳÛñ»ÝÇùáõÙª Ù»ñ ݳËÝÇùÝ»- ñÇó Ù»½ ³õ³Ý¹ Ùݳó³Í. ã·Çï»Ýù ÿ å³ïÙ³Ï³Ý ÷ßñ³- ݳó ÇÝã ÛÇß³ï³Ï³ñ³ÝÝ»ñ Ï³Ý Ã³ùÝáõ³Í Ù»½ ßñç³å³- ïáÕ É»éÝ»ñÇ, Óáñ»ñÇ »õ ¹³ßï»ñÇ Ù¿ç. ã·Çï»Ýù ÿ ³½- ·³ÛÇÝ ³Ýó»³É å³ïÙáõû³Ý Ùáõà Ͽï»ñÁ Éáõë³µ³ÝáÕ ÇÝã ³ñӳݳ·ñáõÃÇõÝÝ»ñ Ï³Ý ³õ»ñ³Ï í³Ýù»ñÇ »õ ³Ý³- å³ïÝ»ñÇ, Ù³ïáõéÝ»ñÇ »õ »Ï»Õ»óÇÝ»ñÇ, ˳ã³ñÓ³ÝÝ»ñÇ »õ ï³å³Ý³ù³ñ»ñÇ í»ñ³Û »õ Ù³·³Õ³Ã»³Û ·ñã³·ÇñÝ»ñÇ ÛÇß³ï³Ï³ñ³ÝÝ»ñáõÙ£ Ø»ñ ³Ýï³ñµ»ñáõÃÇõÝÇó û·áõï »Ý ù³ÕáõÙ ûï³ñÝ»ñÝ£
Ø¿Ý ÙÇ Ñ³Ûñ»ÝÇ Ý³Ñ³Ý· ѻﳽûï»ÉÝ ³ÝÏ ¿ ÁÝÏ»- ñáõû³Ýó »õ ѳñáõëï ³ÝÓ³Ýó, áñå¿ë ½Ç ÏñáÕ³Ý³Ý ÝÇõÃ³Ï³Ý áõÅáíª Ù³ëݳ·¿ï, ÑÙáõï ³ÝÓ³Ýó »õ ³Ï³- ݳõáñ Éáõë³ÝϳñÝ»ñÇ Ó»éÝáí ՛Ç ÉáÛë Ñ³Ý»É Ý³ËÝ³Ï³Ý ³Ù»Ý ÙÇ ÑÝáõÃÇõÝ »õ ³ñӳݳ·ñáõÃÇõÝ Çõñ»³Ýó ÇëÏ³Ï³Ý á×áí »õ Ó»õ»ñáí£ ê³Ï³ÛÝ ï»ëÝ»Éáí áñ ųٳݳÏÇ ³- ÝáÕáù ×Çñ³ÝÝ»ñÝ É³÷áõÙ »õ »ÕÍáõÙ »Ý Ù»ñ óÝϳ·ÇÝ Ñ³Ûñ»ÝÇùÇ–²ñó³ËÇ– ³Ù»Ý³å³ïáõ³Ï³Ý ÑÝáõÃÇõÝÝ»ñÁ »õ ³ñӳݳ·ñáõÃÇõÝÝ»ñÁ. ï»ëÝ»Éáí áñ ï·¿ï »õ ÃßݳÙÇ Ó»éÝ»ñ ù³Ý¹áõÙ, ³õ»ñáõÙ »õ áãÝã³óÝáõÙ »Ý ѳÛñ»ÝÇ ëñµ³½³Ý ³õ³Ý¹Ý»ñÁ. ï»ëÝ»Éáí áñ ó»ó»ñÝ ÏñÍáõÙ »õ ³ÝѳÛï³óÝáõÙ »Ý ³Ý·ÇÝ Ó»é³·ÇñÝ»ñÇ ÛÇß³ï³Ï³ñ³Ý- Ý»ñáõÙ »Õ³Í å³ïÙ³Ï³Ý Ù³ñ·³ñÇïÝ»ñÁ »õ Ëáݳõáõ- ÃÇõÝÝ áõ ³ÝÑá·áõÃÇõÝÝ ÏɳÝáõÙ »Ý å³ïÙ³Ï³Ý ³ÏáõÝù- Ý»ñÁ. í»ñç³å¿ë ï»ëÝ»Éáí áñ ÁÝÏ»ñáõÃÇõÝÝ»ñÝ »õ ѳ- ñáõëïÝ»ñÝ ó³ñ¹ ãÓ»éݳñÏ»óÇÝ ²ñó³ËÇ Ñ»ï³½ûïáõû³Ý ·áñÍÇÝ, í³ëÝ áñáÛ å³ñïù ѳٳñ»óÇ ëÇñáí Ïñ»É ³Ù»Ý
Ý»ÕáõÃÇõÝ, ³Õù³ïûñ¿Ý ѻﳽûï»É, ·¿Ã ³½³ï»É Ùݳó- »³É ÛÇß³ï³Ï³ñ³ÝÝ»ñÁ ³õ»ñÇã Ó»éù»ñÇó, ó»ó»ñÇó »õ ËáݳõáõÃÇõÝÇó »õ ųٳݳÏÇ ×Çñ³Ý»ñÇó »õ ·áÝ¿ ϳ½- Ù»É ÙÇ áõÕ»óáÛóª ³å³·³Û ÑÙáõï Ù³ëݳ·¿ïÝ»ñÇ Ñ³Ù³ñ£ ¼ûñ ûñÇÝ³Ï Ù»ÕáõÝ Í³ÕÏÇó ͳÕÇÏ áëïáëï³Éáí ѳõ³- ùáõÙ ¿ ͳÕϳÝó ÁÝïÇñ ÑÇõûñÁ »õ ϳ½ÙáõÙ å³ïáõ³- Ï³Ý Ù»Õñ. ÝáÛÝå»ë ßñç»Éáí ·³õ³éÇó ·³õ³é, ·ÇõÕÇó ·ÇõÕ, ³õ»ñ³ÏÇó ³õ»ñ³Ï »õ ë³ñÇó ¹³ßïª Ï³½Ù»óÇ §²ñó³Ë-Á¦£
¶áñÍÇë Ù¿ç ۳ϳݿ Û³Ýáõ³Ý¿ Ý߳ݳϻóÇ ²ñó³Ë- »³Ý Ý³Ñ³Ý·Ç Ý³ËÏÇÝ »õ ÷á÷áË»³É ë³Ñٳݳ·ÉáõËÝ»ñÁ »õ ëáó³ Ù¿ç ·ïÝáõ³Í É»éÝ»ñÁ »õ É»éݳÏÝ»ñÁ, ¹³ßï»ñÁ »õ ¹³ßï³ÏÝ»ñÁ, ·»ï»ñÁ »õ ·»ï³ÏÝ»ñÁ, Ù»Í-³ÕµÇõñÝ»ñÁ »õ É׳ÏÝ»ñÁ, ݳõóѳÝùÁ »õ ѳÝù³ÛÇÝ çáõñ»ñÁ, áëÏáõ »õ ³ñͳÃÇ, åÕÝÓÇ »õ ßÇåÇ, »ñϳÃÇ »õ åáÕå³ïÇ, »ñ- ϳݳù³ñÇ »õ ßÇÝáõû³Ýó ù³ñ»ñÇ Ñ³Ýù»ñÁ, ù³ñ³Ûñ»ñÁ »õ íÇÙ³÷áñÝ»ñÁ, ³Ýï³éÝ»ñÁ »õ Ù³ó³éÝ»ñÁ, åïÕ³ïáõ »õ ³ÝåïáõÕ Í³é»ñÇ »õ Ã÷»ñÇ ï»ë³ÏÝ»ñÇ ³ÝáõÝÝ»ñÁ£ ºñϳëÇñáõû³Ýë Ù¿ç ½»ï»Õ»óÇ ÇÝùݳµáÛë »õ ó³Ýáõ³Í ͳÝûà µ³Ýç³ñ»ÕÇݳó »õ ϳݳã»ÕÇݳó, ͳÕÇÏÝ»ñÇ »õ Ëáï»ñÇ, ÁÝï³ÝÇ ³Ý³ëݳó »õ ·ñ³ëïáõó, ëáõñµ »õ ³Ý- ëáõñµ ϻݹ³Ý»³ó »õ ·³½³Ý³ó, µÝÇÏ »õ »ñûõ»Ï ѳõ- ù»ñÇ, ëáÕáõÝÝ»ñÇ »õ ½»éáõÝÝ»ñÇ, ûÓ»ñÇ »õ ÙÇç³ïÝ»ñÇ, ׳Ý×»ñÇ »õ ÙÅÕáõÏÝ»ñÇ »õ Ùdz·³Ù³ÛÝ ï»Õ³Ï³Ý µ»ñ- ù»ñÇ ï»ë³ÏÝ»ñÇ ³ÝáõÝÝ»ñÁ (ï»Õ ï»Õ ï»Õ³Ï³Ý µ³ñ- µ³éáí)£
Àëï ã³÷áõ Ó»éÝѳëáõû³Ýë áñáß³ÏÇ Ý߳ݳϻóÇ àõïÇ³Ï³Ý »õ ²ñó³Ë³Ï³Ý µáÉáñ ·³õ³éÝ»ñÇ ë³ÑÙ³ÝÝ»- ñÁ 1) µ³óÇ ÙÇ ù³ÝÇ ·³õ³éÝ»ñÇ ÙÇçݳë³ÑÙ³Ý ·Í»ñÇó,
–––––––––––––––––––––
1) ¶³õ³éÝ»ñÇ ë³Ñٳݳ·Í»ñÁ
áñáß»Éáõ ѳٳñª Ñݳñ³õáñ ½·áõßáõ- û³Ùµ Ñ»ï¨³Í »Ù å³ïÙáõóÝó, í³Ýù»ñÇ ³ñӳݳ·ñáõû³Ýó,
ÙÇ ù³ÝÇ Ó»é³·Çñ ³õ»ï³ñ³ÝÝ»ñÇ ÛÇß³ï³Ï³ñ³ÝÝ»ñÇÝ, ²Õáõ³ÝÇó ϳÃáõÕÇ- ÏáëÝ»ñÇÝ ïáõ³Í
ß³Ñ³Ï³Ý Ññáí³ñï³ÏÝ»ñÇ, ¾çÙdzÍÝÇ ¨ ²Õáõ³ÝÇó ϳ- ÃáõÕÇÏáëÝ»ñÇ Ïáݹ³ÏÝ»ñÇÝ Ù³ïݳÝÇß
³ñ³Í ë³Ñٳݳ·Í»ñÇÝ ¨ µ³½- Ù³¹³ñ»³Ý Û³ñ³ï¨³Í ³õ³Ý¹áõû³Ýó ϳÝûÝÇ ½ûñáõÃÇõÝ ëï³ó³Í
ïñ³- Ù³¹ñáõû³Ýó£
½áñë ³ÝÑݳñÇÝ »Õ³õ ×ßïÇõ áñáß»É, í³ëÝ ½Ç ãϳÛÇÝ ÙÇç- ݳ·ÇÍ ë³ÑÙ³ÝÝ»ñÁ áñáßáÕ
µÝ³Ï³Ý Ýß³ÝÝ»ñ, ÇÝãå¿ë »Ý ·»ï»ñ, Óáñ»ñ, É»éÝ»ñ, »õ³ÛÉÝ£ ÆëÏ Ùݳó»³É µáÉáñ ·³- õ³éÝ»ñÇ
ãáñë ë³Ñٳݳ·ÉáõËÝ»ñÁ áñáß»Éáõó Û»ïáÛª ϳñ- ·³õ Ý߳ݳϻóÇ ÝáÛÝ ãáñë ë³ÑÙ³ÝÝ»ñÇ ÙÇç»õ
·ïÝáõÍ ß¿Ý, ÏÇë³õ»ñ »õ ³õ»ñ³Ï ù³Õ³ùÝ»ñÇ »õ ·ÇõÕ»ñÇ, í³Ý- ù»ñÇ »õ ³Ý³å³ïÝ»ñÇ, Ù³ïáõéÝ»ñÇ
»õ µ»Ù»ñÇ, µ»ñ¹»- ñÇ »õ ¹Õ»³ÏÝ»ñÇ ï»ÕÁ, ¹ÇñùÁ, ³ÝáõÝÝ»ñÁ, µÝ³Ïã³ó Í˳ÃÇõÁ, ³ñ³Ï³Ý³ó
»õ Ç·³Ï³Ý³ó áñù³ÝáõÃÇõÝÁ, ù³- ѳݳÛÇó »õ »Ï»Õ»ó»³ó ù³Ý³ÏáõÃÇõÝÁ, Ùdzٻ³Û ÍÝ»Éáó,
åë³Ï»Éáó »õ ÝÝç»ó»Éáó ÃÇõ»ñÁ, í³ñɳÑáÕ»ñÇ »õ åïÕ³- µ»ñáõû³Ýó ³ëïÇ׳ÝÝ»ñÁ, û¹Ç,
ÏÉÇÙ³ÛÇ »õ çñÇ Û³ï- ÏáõÃÇõÝÝ»ñÁ »õ ³Ù»ÝÇó »ñϳñ ³åñáÕÇ ï³ñ»ÃÇõÁ£
гٳéûï ͳÝûÃáõÃÇõÝÝ»ñÁ ·ñ»óÇ
Ù¿Ý ÙÇ »ñ»ëÇ ëïáñáïáõÙ, ÇëÏ Áݹ³ñÓ³ÏÝ»ñÁª ·ñùÇë í»ñçáõÙ, áõñ ³- é³ÝÓÇÝ ³é³ÝÓÇÝ ½»ï»Õáõ³Í
»Ý ݳ»õ µáÉáñ Û³ïáõÏ ³Ýáõ³Ýó, ß¿Ý »õ ³õ»ñ³Ï ù³Õ³ùÝ»ñÇ, ·ÇõÕ³ù³Õ³ùÝ»ñÇ, ·ÇõÕ»ñÇ,
í³Ýù»ñÇ »õ µ»ñ¹»ñÇ ó³ÝÏ»ñÝ »õë£ ²Ûë ³Ù»ÝÁ Û³ÛïÝ»Éáõó Û»ïáÛª Û³ÛïÝõÙ »Ù ݳ»õ.
². лﳽáïáõû³Ýó Å³Ù³Ý³Ï á՛ã Ïé³ï³Ýó Ñ»ïù ·ï³Û »õ á՛ã ٻѻ³ÝÝ»ñÇ, áã ²ñó³Ë³Ï³Ý »õ
á՛ã àõïdz- Ï³Ý Ý³Ñ³Ý·Ý»ñáõÙ£
ØdzÛÝ ·ï³Û áñ Ïé³å³ßï ¹³ñ»ñÇ ÁÝóóùáõÙ ³Ù÷á÷áõ³Í »Ý ÝÝç»ó»³ÉÝ»ñÝ ãáñë Ó»õáí.
ܳ˪ ³Ñ³·ÇÝ, Ë»ó»Õ¿Ý ϳñ³ëÝ»ñáõÙ£
ºñÏñáñ¹ª »ñ»ù ³Ñ³·ÇÝ ù³ñ»ñÇ
ï³Ïª ÏéÝÏÇ í»ñ³Û »ñϳñóñ³Í£
ºññáñ¹ª Ù»Í Ù»Í ù³ñ»ñÇ ï³Ï
Ýëï»óñ³Í ¹Çñùáí£
âáññáñ¹ª ³õ³½³Ý³ÝÙ³Ý íÇÙ³÷áñ
ï³å³ÝÝ»ñáõÙ, áñù áõÝÇÝ »õ ϳ÷³ñÇã ù³ñ»ñ£ Æõñ³³ÝãÇõñ ³Ù÷á÷»³É, ÿ՛ ³ñ³Ï³Ý »õ ÿ՛ Ç·³Ï³Ý, Çõñ Ñ»ï áõÝÇ ·»ñ»½Ù³ÝáõÙ
Çõñ ½¿Ýù»ñÁ »õ ½³ñ¹»ñÁ£ ´³óÇ Ç·³Ï³Ý³ó ó³ñ¹»ñÇó ÉÇÝáõÙ »Ý Ë»ó»Õ¿Ý åáõÉÇÏÝ»ñáí ÉÇ
áõÉáõÝùÝ»ñ£
´. ØÇ ÙÕáÝÁ ·áñÍ ³Í³Í »Ùª
7 í»ñëïÇ ï»Õ, ³Ûɳ- å¿ë 7 í»ñëïÝ Ñ³õ³ë³ñ ¿ ÙÇ ÙÕáÝÇ£
¶. â³÷»Éáõ ѳٳñ ·áñÍ ³Í³Í
»Ù Ù»ïñ ã³÷Á, áñáíÑ»ï»õ ·ñ»Ã¿ ÁݹѳÝñ³ó³Í
¿ ã³÷ë ³Ù»Ýáõñ»ù£
¸. ²ÝËïÇñ ã³÷³Í ã»Ù µáÉáñ í³Ýù»ñÇ,
»Ï»Õ»óÇ- Ý»ñÇ »õ µ»ñ¹»ñÇ »ñϳñáõÃÇõÝÝ»ñÁ »õ ɳÛÝáõÃÇõÝÝ»ñÁ, ³ÛÉ ÙdzÛÝ ã³÷³Í »Ù ѳñÏ
ѳٳñ³ÍÝ»ñë£
º. ¶áñÍ ³Í»óÇ ÅáÕáíñ¹³Ï³Ý ë
» é µ³éÁ, áñ ϳñ×, ·»Õ»óÇÏ »õ ÇëÏ³Ï³Ý ÇÙ³ëïÁ Û³ÛïÝáÕ ¿ »õ áñ Ý߳ݳ- ÏáõÙ ¿ É»éÝ»ñÇ
»õ É»éݳÏÝ»ñÇ Ãñ³Ó»õ »ñϳñ³Í ·³- ·³Ãݳ·ÇÍÁ£ Àëï Ù»ñ ϳñÍ»³ó ë»é ³ñÙ³ïÇë Ñ»ï µ³ñ¹áõ³Í ¿ ß³ñ³Ï³ÝÇ ë»é³Ïݳӻõ ë»é-³ÏÝ-Ó»õ µ³éÝ.
³Ûëå¿ë ¿ »õ ׳˳ñ³ÏÇ ÇÉÏÇ ÉÇë»éÝ, ÉÇ-ë»éÝ µ³éÝ£
¼. ²é³Ýó Ó³ÝÓñ³Ý³Éáõ ÁݹûñÇݳϻóÇ
µáÉáñ ·ñã³- ·ÇñÝ»ñÇ ÛÇß³ï³Ï³ñ³ÝÝ»ñÇó (³ñÅ³Ý Ñ³Ù³ñáõ³Í) ѳ- ïáõ³ÍÝ»ñ »õ å³ïٳϳÝ
Ñ»ï³ùñùÇñ ÏïáñÝ»ñ »õ í³Ý- ù»ñÇ, »Ï»Õ»óÇÝ»ñÇ, ³Ý³å³ïÝ»ñÇ, Ù³ïáõéÝ»ñÇ, ³å³- ñ³ÝÝ»ñÇ,
˳ã³ñÓ³ÝÝ»ñÇ, Ù³ëáõÝùÝ»ñÇ, »õ ٳѳñÓ³Ý- Ý»ñÇ ³ñӳݳ·ñáõÃÇõÝÝ»ñÁ, ٳݳõ³Ý¹ å³ïٳϳÝÝ»ñÁ£
¾. ²ñó³Ë»³Ý çñ»ñÇó ·»ï ³Ýáõ³Ý»óÇ ÙdzÛÝ Â³ñ- óéÁ, гϳñÇÝ »õ ²Õëï»õÁ, ÇëÏ ·»ï³Ï »õ íï³Ï Ùݳó»³É çáõñ»ñÁ, ù³Ý½Ç
³ÙµáÕç ³Ù³é »Õ³Ý³ÏÝ»ñáõÙ ã»Ý ѳëÝáõÙ Îáõñ ·»ïÇÝ£
À. гٳñ»³՛ ÿ ß³ï É»éÝ»ñÇ, É»éݳÏÝ»ñÇ,
µÉáõñ- Ý»ñÇ »õ µÉñ³ÏÝ»ñÇ »õ ë»é»ñÇ í»ñ³Û ³ñӳݳó³Í »Ý í³Õ»ÙÇ, ù³ñ»³Û, ³Ýå³×áõ× »õ
³Ý³ñӳݳ·Çñ ˳ã»ñ£ ²Ûë ³ÝËûë ˳ã³ñÓ³ÝÝ»ñÇ Ù³ëÇÝ ³õ³Ý¹áõÃÇõÝÝ ³ëáõÙ ¿. ØÇ Ù³ëÝ ïÝÏáõ³Í
¿ ê. ¶ñÇ·áñ Èáõë³õáñãÇ Ññ³Ù³- ݳõ, ÙÇ Ù³ëÝ ê. ¶ñÇ·áñÇëÇ »õ ÙÇõëݪ ê. Ø»ëñáåÇ£
Â. Ðݳñ³õáñ »Õ³ÍÇÝ ã³÷ Ý߳ݳϻóÇ
áõëáõÙݳñ³- ݳó ³ÝáõÝÝ»ñÁ, ÃÇõÁ, ³ß³Ï»ñï³ó áñù³ÝáõÃÇõÝÁ »õ ¹ñ³Ù³Ï³Ý ÙïÇó
»õ »ÉÇó ù³Ý³ÏáõÃÇõÝÁ£
Ä. ²ñó³Ë»³Ý Ù¿Ý ÙÇ ·³õ³é áõÝ»ó³Í
¿ Çõñ ë»å-
Ñ³Ï³Ý í³ÝùÁ »õ Çõñ ³é³ÝÓÇÝ ·³õ³é³Ï³É ³é³çÝáñ¹Á Ùdzµ³ÝÝ»ñáí ѳݹ»ñÓ, áñ Ýëï»Éáí
Çõñ ÇëÏ í³ÝùáõÙ Ñáíáõ³Í ¿ ÝáÛÝ ·³õ³éÇ µ³Ý³õáñ ÑûïÁ. ûñÇÝ³Ï ¸Ç½³Ï ·³- õ³éÝ Çµñ»õ
»åÇëÏáåáë³ñ³Ý Ý³Ë áõÝ»ó³Í ¿ ¸Ç½³÷³Ûï í³ÝùÁ, ³å³ γõ³ù, ³å³ ¶ïÇã »õ Û»ïáÛ êåÇï³Ï-ʳã
í³ÝùÁ. ì³ñ³Ý¹³Ýª ²Ù³ñ³ëÁ »õ ÐÇñÑ»ñÇ ï³×³ñÁ »õ »ñµ»ÙÝ øáãÇ½Ç ßÇÝáõÃÇõÝÁ. ʳã»Ýݪ
Ø»Í-³ñ³Ýó ϳ٠ػÍ-Çñ³Ý³ó í³ÝùÁ »õ سÛñ³ù³Õ³ù, Àéëï³Ï ·³õ³éݪ ¸³ïÇ í³ÝùÁ, æñ³µ»ñ¹Ýª
æñíßïÏÇ Ï³Ù ºÕÇß-³é³ù»³ÉÇ í³ÝùÁ, Ø»Í-ÏáÕÙ³Ýù ϳ٠ÎÇõÉëï³Ýݪ Ý³Ë Øɽݳµ»ñ¹ »õ Û»ïáÛ
³ñ·Ù³Ýã³ó í³Ýù»ñÁ, ö³éÇëáëݪ Ý³Ë ö³- éÇëáëÇ, ³å³ Êáñ³Ý³ß³ïÇ »õ Û»ïáÛ ¼³ñ»ù³Û í³Ýù»ñÁ,
øáõëïÇ Ï³Ù ø³õë ·³õ³éÝ ÞËÙáõñ³ï³Û »õ ì³ñ³·³Û í³Ýù»ñÁ, »õ³ÛÉÝ, »õ³ÛÉÝ£ ¸»é 1828-ÇÝ
ß¿Ý »õ å³ÛÍ³é »Õ³Í »Ý í³Ýù»ñë, ÇÝãå¿ë íϳÛáõÙ »Ý ³Ï³Ý³ï»ëÝ»ñÝ£ 1764 ÃáõÇÝ Ñ»ï»õ»³É
í³Ýù»ñáõÙ ·³Ñ³Ï³ÉáõÙ ¿ÇÝ ²- Õáõ³ÝÇó Ñ»ï»õ»³É »åÇëÏáåáëÝ»ñÝ
Ø»ÉÇùë»Ã ³ñù»åÇëÏáåáë ³é³çÝáñ¹ ºÕÇß³é³ù»³ÉÇ,
²½³ñdz »åÇëÏáåáë ,, Ðáé»Ï³Û,
¼³ù³ñdz »åÇëÏáåáë ,, ¶³ÝÓ³ÏÇ,
Æëñ³Û¿É ³ñù»åÇëÏáåáë ,, ³ñ·Ù³Ýã³ó,
úѳÝÝ¿ë ,, ,, ö³éÇëáëÇ í³ÝÇó£
´³Ûó Û³ÛïÝÇ ¿ ÿ ²Õáõ³ÝÇó ϳÃáõÕÇÏáëáõû³Ý Ù³ÑÇó Û»ïáÛ,
³Ûë ¿ 1828 Ãáõ³Ï³ÝÇó Û»ïáÛ í³Ýù»ñÝ Ñ»ï½Ñ»ï¿ ëÏë³Í »Ý ½ñÏáõÇÉ áõ ³Ý½³õ³Ï³Ý³É Ùdzµ³Ý³Ï³Ý
ËÙµ»- ñÇó »õ ³ÝËݳ٠ÙݳÉáí ù³Ûù³ÛáõÇÉ Ù»Í Ù³ë³Ýµ£ Èáõë³Ñá·Ç ´³½¹³ë³ñ Ù»ïñ³åûÉïÇ
ϻݹ³Ýáõû³Ý ųٳ- Ý³Ï ß¿Ý »õ å³Ûͳé ï»ë³Í »Ù ºÕÇß-³é³ù»³ÉÁ, ÆÝÝ Ù³ëÁ, ¶³ÝÓ³ë³ñÁ,
ê. Ú³ÏáíµÁ, äïϻ뵻ñ·Á, ²Ù³ñ³ëÁ, ¶ïÇãÁ »õ êåÇï³Ï-ʳãÁ »õ Ô»õáݹ»³Ýó ³Ý³å³ïÁ í³-
ݳѳÛñ»ñáí, Ùdzµ³ÝÝ»ñáí »õ áõëáõÙݳñ³ÝÝ»ñáí£
¼áñ
ûñÇÝ³Ï ù³Õ³ù³Ï³Ý µáõéÝ Ñáë³ÝùÝ»ñÇó ëïÇå-
»³É ï»ÕÇó ï»Õ ÷á˳¹ñáõ³Í ¿ ۳׳˳ÏÇ Ñ³Ûáó Áݹ- ѳÝñ³Ï³Ý
í»Ñ³ñ³ÝÝ, ÝáÛÝå¿ë ëï¿å ëï¿å ï»ÕÇó ï»Õ ÷á˳¹ñáõ³Í ¿ »õ ²Õáõ³ÝÇó ϳÃáõÕÇÏáë³ñ³ÝÝ,
áñ ѳë- ï³ïáõ³Í ¿
².
¸³ñµ³Ý¹ ϳ٠¼áÕ³.
´.
¶Çë (Áëï ³õ³Ý¹áõû³Ý).
¶.
ä³ñï³õ
¸.
ÎÃÕÁÏáë³ñ³Ý (¸áÝÇ ßÇÝÇ Ñ³Ý¹¿å).
º.
ºÕÇß-³é³ù»³É ϳ٠æñíßïÇÏ
¼.
¶³ÝÓ³Ï,
¾.
ø³ñ³Ñ»ñÓ.
À.
ʳÙßÇ í³Ýù,
Â.
гյ³ï.
Ä.
¶³ÝÓ³ë³ñ
IJ.
æ³É¿Ã
Ä´.
ì»ñëïÇÝ ¶³ÝÓ³ë³ñ, áõñ »õ í³Ë׳Ýáõ³Í ¿ ϳÃáõÕÇÏáëáõÃÇõÝÝ ²Õáõ³ÝÇó »õ óÕáõ³Í í»ñçÇÝ
ê³ñ- ·Çë ϳÃáõÕÇÏáë æ³É³É»³ÝóÇ ·»ñ»½Ù³ÝáõÙ£ ²Õáõ³ÝÇó ϳÃáõÕÇÏáëÝ»ñÇ Ù³ëÇÝ ·ñ»Éáõ
»Ù §²Õáõ³ÝÇó å³ïÙáõ- û³Ý¦ Ù¿ç »õ áã ³Ûëï»Õ£
IJ.
àñáíÑ»ï»õ ³ñ¹¿Ý ·ñ³Í »Ù §²Õ. »ñÏ. »õ ¸ñ³- óÇù¦ ·ñùáõÙ, í³ëÝ áñáÛ ³í»Éáñ¹ ѳٳñ»óÇ
·ñ»É ²ñó³ËÇ ÏñûÝ³Ï³Ý »õ ù³Õ³ù³Ï³Ý ϻݳó
Ù³ëÇÝ »õ ·Çõ- Õ³Ï³Ý ÑÇõ³Ý¹áõÃÇõÝÝ»ñÇ »õ
µÅßÏáõÃÇõÝÝ»ñÇ »õ Ï»ñ³ÏáõñÝ»ñÇ
Ù³ëÇÝ, áñù ·ñ»Ã¿ ÝáÛÝ »Ý ³Ù»- ݳÛÝ Ù³ë³Ùµ, ÙdzÛÝ ²ñó³ËÝ ãáõÝÇ Ë Ý Ï ³ É Ï»ñ³ÏáõñÁ£
Ä´.
ÐáÕ. ·ñ»Ã¿ ³éѳë³ñ³Ï çñ³ñµÇ, µ³½Ù³ñ¹ÇõÝ
(³ÛÅÙ µ³óÇ ØáõÕ³ÝÇ ¹³ßïÇó) »õ ·³×³ÛÇÝ »Ý ³ÙµáÕç ¹³ßï³ÛÇÝ ·³õ³éÝ»ñÇ ÑáÕ»ñÝ, áñáíù
í³ñÓ³ïñáõáõÙ »Ý »ñÏñ³·áñÍÝ»ñÝ »õ ÑáíÇõÝ»ñÝ »õ ³Ý³ëݳå³ÑÝ»ñÝ ³é³- ï³·áÛÝ óáñ»Ýáí,
·³ñÇáí, µáÅáÅáí, µ³Ùµ³Ïáí »õ ³Ù»- ݳï»ë³Ï ³½ÝÇõ åïáõÕÝ»ñáí, »õ ³½ÝÇõ áã˳ñáí, ï³-
õ³ñáí, ·áÙ¿ßáí, ÓÇáí »õ áõÕïáí£ ØÇç³Ï ³ñ¹Çõݳõ¿ï »õ
³Ýçñ¹Ç »Ý ¸Ç½³ÏÇ »õ ì³ñ³Ý¹³ÛÇ »õ ´»ñ¹³ÓáñÇ Ñá- Õ»ñÝ,
Ýáõ³½ ³ñ¹Çõݳµ»ñª ʳã»ÝÇ, гñ×ɳÝùÇ, ì³Ïáõ- ÝÇëÇ, ̳ñÇ, Àéëï³ÏÇ, æñ³µ»ñ¹Ç, ÎÇõÉëï³ÝÇ,
¶³ñ¹Ù³- ÝÇ, ö³éÇëáëÇ, ø³õëÇ »õ ¼³õ¿Ç í»ñݳٳëÇ ÑáÕ»ñÝ£
ĸ.
æáõñ. гٳñ»³՛ ÿ ÁݹѳÝñ³å¿ë ³é³ï, ³Ù»- ݳå³ïáõ³Ï³Ý
»õ í×Çï »Ý ²ñó³ËÇ µáÉáñ ·³õ³éÝ»ñÇ çáõñ»ñÝ »õ Ùdzݷ³Ù³ÛÝ ³Ï³Ý³µáõË. ÇëÏ ¹³ßï³ÛÇÝÝ
(àõïÇ³Ï³Ý Ý³Ñ³Ý·ÇÝÝ) ³éѳë³ñ³Ï ·»ï»ñÇ, ·»ï³Ï- Ý»ñÇ, ³éáõÝ»ñÇ »õ ³éáõ³ÏÝ»ñÇ »õ áõñ»ù
áõñ»ù çñÑáñÇ çáõñ»ñ »Ý, áñù ÉÇÝáõÙ »Ý ۳׳˳ÏÇ åÕïáñ »õ ³Ý³- ËáñÅ, ë³Ï³ÛÝ áã í³ï³éáÕç£
ĸ.
àñÃ. ´³óÇ ¶³ÝÓ³ÏÇ áñÃÇó, áñ çñ³ñµÇ ¿,
ë³- ϳÛÝ Ñ»Í³Í ã¿ Í³éÇ í»ñ³Û, ¹³ßï³ÛÇÝ µáÉáñ áñûñÝ (³Û·ÇÝ»ñÝ) ³ÙµáÕç³å¿ë çñ³ñµÇ
»Ý »õ µ³ñÓñ³ó³Í ͳ- é»ñÇ í»ñ³Û. ²ñó³Ë»³Ý ·³õ³éÝ»ñÇÝÝ ÁݹѳÝñ³å¿ë ³Ýçñ¹Ç »Ý, áñáó
Ù³ï»ñÁ (ͳÛñ»ñÁ) ³Ù»Ý ·³ñÝ³Ý Û³- å³õáõÙ »Ý »õ ϳåáïáõÙ Ù³ñ¹³ã³÷ µ³ñÓñáõû³Ùµ óó³Í
ë³ñáõ (ÓáÕ»ñÇ) í»ñ³Û, ÇÝãå¿ë »õ ¶³ÝÓ³ÏÇÝÝ£
ĺ.
г·áõëï. ¿ª ³ñ³Ï³Ý³ó »õ ÿª Ç·³Ï³Ý³ó
½·»ëïÝ»ñÝ áõÝÇÝ Çõñ»³Ýó Û³ïáõÏ Ó»õÁ, ½áñë ï»ë³Í ÏÁ ÉÇÝÇ ³Ù¿Ý áù, ù³Ý½Ç ѳٳñ»³՛ ÿ ³Ù¿Ý áõñ»ù ·ïÝáõáõÙ »Ý ³ñó³Ë»óÇÝ»ñ£ ê³Ï³ÛÝ Ñ³ñÏ
¿ Û³ÛïÝ»É Ã¿ ÙÇ ù³ÝÇ ï³ñÇÝ»ñÇó í»ñ Ùáõï ·áñÍ³Í »Ý Û²ñó³Ë ÂÇýÉÇëÇ »õ ºõñáå³ÛÇ ë»åѳϳÝ
³ñ³Ï³Ý³ó »õ Ç·³Ï³Ý³ó ½·»ëï- Ý»ñÇ Ó»õ»ñÝ£
ļ.
´Ý³Ï³ñ³Ý. ¶³õ³éÝ»ñáõÙ ï³Ï³õÇÝ ³Ù»Ý³- Ù»Í
Ù³ë³Ùµ ·»ïݳ÷áñ »Ý µÝ³Ï³ñ³ÝÝ»ñÝ »õ ³Ýßáõù. µ³Ûó Ýáñ ՛Ç ÝáñáÛ ëÏë³Í »Ý ßÇÝ»É »õ »ñÏÛ³ñϳÝÇ ·»Õ»óÇÏ µÝ³Ï³ñ³ÝÝ»ñ£
²Ù»Ý³Ù»Í Ù³ë³Ùµ ·»Õ»óÏ³ß¿Ý »Ý ù³Õ³ùÝ»ñÇ µÝ³Ï³ñ³ÝÝ»ñÝ£
ľ.
ì³Ýù»ñ, Ù³ïáõéÝ»ñ »õ µ»Ù»ñ. γñ- ÍáõÙ
»Ù ÿ áã ÙÇ Ý³Ñ³Ý· ³ÛÝå¿ë ѳñáõëï ã¿ ³ÛëåÇ- ëÇ ëñµ³í³Ûñ»ñáí áõ áõËï³ï»ÕÇÝ»ñáí, ÇÝãå¿ë
²ñó³Ë-
»³Ý ݳѳݷÝ. µ³Ûó »õ ³ÛÝå¿ë áã ÙÇ Ý³Ñ³Ý·Ç í³Ýù»ñ, ³Ý³å³ïÝ»ñ
»õ áõËï³ï»ÕÇÝ»ñ ³ÛÝå¿ë µáÉáñáíÇÝ ½Áñ- Ïáõ³Í ã»Ý Çõñ»³Ýó µ³ñáÛ³Ï³Ý »õ ÝÇõÃ³Ï³Ý ÷³éù»ñÇó,
ÇÝãå¿ë ²ñó³Ë»³Ý í³Ýù»ñÝ »õ ëñµ³í³Ûñ»ñÝ£
ÄÀ.
òñáõ³Í »õ ·»ñáõ³Í ѳۻñ. µáÉáñáíÇÝ ½³ñ-
Ù³ÝáõÙ »õ ëñï³×ÙÉÇÏ ¹ñáõû³Ý Ù¿ç ¿ ÁÝÏÝáõÙ Ñ»ï³- ½ûïáÕ Ñ³ÛÝ, »ñµ ï»ëÝáõÙ ¿ ÙÇÉÇûݳõáñ Ñ³Û µÝ³- ÏÇãÝ»ñáí ѳñáõëï ²ñó³ËÝ
Çëå³é ¹³ï³ñÏáõ³Í£ ²Ûá՛, ¹³ï³ñÏáõ³Í »Ý Çõñ»³Ýó Ñ³Û »õ ѳ۳¹³õ³Ý
µÝ³ÏÇãÝ»- Çó ädzÝ, ØáõÕ³Ý, ì³ñ¹³Ý³Ï»ñï, ²ñ³Ýéáï, îñÇ, èáóå³ï»³Ý, ²Õáõ¿, îáõãù³ï³Ï,
àõïÇ-³é³ÝÓݳÏ, ÞÇ- ϳ߿Ý, ÎáÕÃ, ´»ñ¹³Óáñ, гñ×ɳÝù, ì³ÏáõÝÇë, ̳ñ »õ Àéëï³Ï ·³õ³éÝ»ñÝ.
ÇëÏ ÏÇëáí ã³÷ ϳ٠³Ù»Ý³Ù»Í Ù³ë³Ùµ ¹³ï³ñÏáõ³Í »Ý ¶³ñ¹Ù³Ý, ö³éÇëáë, ø³õë ϳ٠øáõëïÇ,
¼³õ¿, æñ³µ»ñ¹, ʳã»Ý, ì³ñ³Ý¹³Û »õ ¸Ç½³Ï ·³õ³éÝ»ñÝ£ ƱÝã »Õ³Ý ëáó³ Ñ³Û µÝ³ÏÇãÝ»ñÝ£–
ØÇ Ù³ëÝ Ï»ñ³Ïáõñ »Õ³õ 1798–1799 ÃáõÇ ëáíÇÝ »õ ųÝ- ï³ËïÇÝ. ÙÇ Ù³ëÝ ·»ñÇ ·Ý³ó ä³ñëϳëï³Ý,
ÙÇ Ù³ëÝ ·áÕûó î³×ϳѳ۳ëï³Ý, ÙÇ Ù³ëÝ ä³ñëϳëï³Ý, ÙÇ Ù³ëÝ Þ³ùÇ »õ Þ³Ù³ËÇ, ÙÇ Ù³ëÝ
γ˻à »õ ìñ³ëï³Ý, ÙÇ Ù³ëÝ ´³·áõ, Ôáõµ³, ¸³ñµ³Ý¹ »õ èáõëdz£ î³ëÝÇó ÙÇÝ Ñ³½Çõ Ùݳó³Í
¿ ³Ûëûñ, ëÇñ»ÉÇ ÁÝûñóáÕ, »Ã¿ ã»ë ѳõ³ïáõÙ ÇÝÓ, ³Ï³Ý¿՛ ³õ»ñ³ÏÝ»ñÇ ó³ÝÏÁ, áñ Ï³Û ·ñùÇë í»ñçáõÙ£
ÄÂ.
úï³ñ ó»Õ»ñ. ¸³ßï³ÛÇÝ ·³õ³éÝ»ñáõÙ µÝ³-
ÏáõÙ »Ý ³ÛÅÙ ²ñ³µ, êáõÝÝáõ »õ Þdz Ù³ÑÙ»ï³- ϳÝÝ»ñ,
áñù ³éѳë³ñ³Ï »ñûõ»ÏáõÙ »Ý ³Ù³ñ³Ýáó »õ ÓÙ»é³Ýáó »õ ï³ñáõ³Û Ù»Í Ù³ëÁ ³Ýóáõó³ÝáõÙ
»Ý óÕÇù»³Û íñ³ÝÝ»ñáõÙ£ ³óñ³ó ó»ÕÇ Ùݳóáñ¹Ý»ñÝ
µÝ³ÏáõÙ »Ý ¼³Ï³Ù ϳ۳ñ³ÝÇó í»ñ»õ ѳٳÝáõÝ ·»ï³- ÏÇ ÑáíÇïÝ»ñáõÙ. سñ³ó ó»ÕÇó ùáõñ¹»ñ µÝ³ÏáõÙ »Ý ̳ñ, ì³ÏáõÝÇë,
гñ×ɳÝù »õ ´»ñ¹³Óáñ ·³õ³éÝ»ñáõÙ. ÇëÏ øáɳÝÇ Ïáãáõ³Í ó»Õݪ Àéëï³Ï ·³õ³éáõÙ£ êáù³
³éѳë³ñ³Ï Û»ïáÛ Ùáõï ·áñÍ³Í »Ý£
Æ.
²ñï³Ñ³ÝáõÃÇõÝ. Ü³Ñ³Ý·ë ³ñï³Ñ³ÝáõÙ ¿ óáñ»Ý,
·³ñÇ, µáÅáÅ, µ³Ùµ³Ï, µáõñ¹, µñÇÝÓ, ÉáõµÇ³Û µ³Ï- ɳÛ, ëáË, ëËïáñ, ·»ïݳËÝÓáñ, ëï»åÕÇÝ,
׳Ïݹ»Õ, ÓÙ»- ñáõÏ, ë»Ë, í³ñáõÝÏ, ˳ÕáÕ, ·ÇÝÇ, ûÕÇ, ÁÝÏáõ½, ÇõÕ, å³- ÝÇñ, Ù»Õñ,
Ïáí, »½Ý, ·áÙ¿ß, áã˳ñ, ³ÛÍ, Ëá½, ÓÇ, çáñÇ, áõÕï, ³ñç»ÝÇ, ³Õáõ¿ë»ÝÇ, ÁÝÓ»ÝÇ, ·³ÛÉ»ÝÇ,
ë³Ùáõñ (¹¿É¿) ·áÙ¿ß»ÝÇ, ï³õ³ñÇ, áã˳ñÇ, ÓÇáõ, çáñáõ, Ëá½Ç ϳßÇÝ»ñ »õ ÙáñÃÇÝ»ñ, å³ïáõ³Ï³Ý
·áñ·, ϳñå»ï, Ù³÷é³ß, ËáõñçÇÝ, çñ³Õ³ó³ù³ñ, ï³å³Ý³ù³ñ, ÓáõÏÝ, ÓÏÝѳõÏÇà »õ ÓÏݳåáõËï£
Ʋ.
Þñç³Ï³Ûáõû³Ýë Å³Ù³Ý³Ï Ïñ»óÇ Ù»Í Ý»Õáõ- ÃÇõÝ. »ñ»ù ³Ý·³Ù ³½³ïáõ»³ó³Û ³ñÇõݳñµáõ
³õ³½³Ï³ó Ó»éùÝ ÁÝÏÝ»Éáõó, »ñ»ù ³Ý·³Ù ÓÇáõ ï³Ï ÙݳóÇ íï³Ý- ·³õáñ ï»Õ»ñáõÙ, ³Ûë ¿
ë³Ñ»ó³õ ÓÇáõ áïù»ñÝ, ÁÝϳõ áõŷݳÏÇ ·»ïÝÇÝ »õ »ë ÙݳóÇ ÓÇáõ Ý»ñù»õ. »ñ»ù ûñ ÙݳóÇ
³Ýëáõ³Õ ̳ñ ·³õ³éáõ٠ѳó ã·ïÝ»Éáõ å³ï׳é³õ£
Æ´.
²Ûë ³Ù»ÝÁ Û³ÛïÝ»Éáõó Û»ïáÛª Û³ÛïÝáõÙ »Ù Ññ³å³ñ³Ï³õ ÇÙ »ñ³Ëï³·Çïáõû³Ý ËáñÇÝ Û³ñ·³ÝùÁ
»õ ç»ñÙ ßÝáñѳϳÉáõÃÇõÝÁ ³ÛÝ ³Ù»Ý í³ñ¹³å»ï, ù³Ñ³- Ý³Û ³ñÅ. »Õµ³ñó, í³ñųå»ï, »ñÇï³ë³ñ¹,
å³ï³ÝÇ ëÇñ»É»³ó, ³½ÝÇõ ï³Ýáõﻳñó, ³ñù ³ÝÓÝáõÇñ³µ³ñ ûųÝ- ¹³Ï»óÇÝ ÇÝÓ ³Ûë ͳÝñ³·áÛÝ
·áñÍáõÙ, áñáó í³ëÝ Ùݳ٠ÙÇßï ³Õûóñ³ñ
سϳñ »åÇë. ´³ñËáõï³ñ»³Ýó