²Ϋλ ΏηΑ ²έ·Ι»ρ»έαν

 

ΒΏ¨ ε³ίοαέ³ε»λ ³½·³έαυέλ Έ³νΗΉΫ³έ Ώ, λ³Ο³Ϋέ Ή³ ίΗέΝαυ ³½·³έαυέ Ώ, αρεΗλΗω Ρ³Χ³Λ »έ Ρ³έΉΗεαυΩ Ρ³οΟ³ε»λ Ψ»Ν ΊΥ»ιέΗσ Ω³½³εαυρΝ »Υ³Νέ»ρΗ Ρ»οέαρΉέ»ρΗ Ωαο£

 

Π³Ϋρ³Ο³έ ·Ναν ΗΩ Ραρ Ω»Ν Ρ³ΫρΑ, ³ΫΙ Ο»ρε ³λ³Νͺ ε³εΗλ Ρ³ΫρΑ Ο³Ω Ω»Ν ε³ελ, ³ερ»Ι Ώ ²ρ¨ΩοΫ³έ Π³Ϋ³λο³έΗ ²ΥΣέΗω έ³Ρ³έ·Η ξΗ·ρ³έ³Ο»ρο ω³Υ³ωαυΩ (λ³ Ρ³Ω³ε³ο³λΛ³έαυΩ Ώ κΥ»ρΓΗέ, έ»ρΟ³ΫΗλ Siirt ω³Υ³ωΑ, λ³Ο³Ϋέ Ρέ³ρ³ναρ Ώ, αρ ίχαΓ³Ν ΙΗέ»έ ΈΗ³ρ΅»ωΗρΗ Ρ»ο)£ ά³ »Υ»Ι Ώ ΅³½Ω³ΓΗν »Υ΅³Ϋρέ»ρΗ ³ν³·Α 1)£ ξ»Υ³Ο³έ ΅³ρ΅³ιαν, έρ³έ Οαγ»Ι »έ Έ³νΗΓ ΅»Ο ΄³ΡαυΉ» (³ρ¨Ωο³Ρ³Ϋ»ρ»έ αυΥΥ³·ραυΓΫ³Ω΅ͺ δ³ΡαυοΏ)£ ξ»Υ³σΗ ωρΉ»ρΗ ³ρο³λ³έαυΓΫ³Ω΅ͺ Έ³αυΉ ΅»Ο ΄³ΡΡαυΓ (§Ρ¦-έ ³ρ³΅»ρ»έΗ ΟαεΗο §Ρ¦-Η ί»ίο³ΉρΩ³Ω΅)£ ά³ »Υ»Ι Ώ ³Ϋλϋρν³ Ρ³λΟ³σαΥαυΓΫ³Ω΅ ³ν³ο³Ο³έ (ύ»αΉ³Ι) Ο³Ιν³Ν³ο»ρ ¨ Αλο ΊΥ»ιέΑ ν»ρ³ερ³Ν Ρ³Ω³ω³Υ³ω³σΗέ»ρΗ ε³οΩ³Νέ»ρΗͺ έρ³έ »έ ε³οΟ³έ»Ι αυΓ ·ΫαυΥ»ρΗ Ο³Ιν³Νέ»ρ γέ³Ϋ³Ν Ηέωέ Αέο³έΗωαν ³ερ»Ι Ώ ω³Υ³ωαυΩ 2)£

 

β³ρ³ΡΗί³ο³Ο ³ρΫαυέ³ρ΅αυ λαυΙΓ³έ ²΅ΉαυΙ Π³ΩΗΉΗ ϋραω, Ρ³ν³έ³΅³ρ 1890-³Ο³έέ»ρΗ ν»ρη»ρΗέ, Ηρ ·ΫαυΥ»ρΗ ΅έ³ΟΗγέ»ρΗσ Ο³½Ω³Ν ίαυρη »ρΟαυ Ρ³ρΫαυρ Ρα·³έασ ½ΗέΫ³Ι ΣΗ³ναρέ»ρΗ ηαΟ³οΗ ·ΙαυΛέ ³έσ³Ν 3), Έ³νΗΓέ ³ε³λο³έ Ώ ·οέαυΩ Ι»ιέ»ραυΩ ¨ ε³Ϋω³ραυΩ ³ν³½³Οέ»ρΗ ¨ ϊλΩ³έΫ³έ Ρ³ρΟ³Ρ³ν³ωέ»ρΗ Ο»Υ»ωαυΩέ»ρΗ Ή»Ω£ Ζέγε»λ Ρ³ΫοέΗ Ώ, ν»ρηΗέέ»ρλ έαυΫέ Ρ³ρΟΑ ο³ρΗέ ΩΗ ω³έΗ ³έ·³Ω ΏΗέ ν»ρσέαυΩ ¨ Ρ³Χ³Λ Ρ³ρΟ Ρ³ν³ω»Ιαυ ωαΥΗ ο³Ο Ηρ³·αρΝαυΩ ΏΗέ ΗλΟ³Ο³έ ΟαΥαεαυο, ³έ·³Ω λε³έαυΓΫαυέέ»ρ£

 

ΐλο ε³οΩαΥέ»ρΗ, αραί Ε³Ω³έ³Ο Ο³ραΥ³έαυΩ Ώ ½λε»Ι Γαυρω»ρΗ ³έΗρ³ναυΓΫαυέέρΑ ¨ ν³Ϋ»ΙαυΩ Ω»Ν Ρ³ρ·³έω Ηέγε»λ ο»Υ³σΗ Ρ³Ϋ»ρΗ ³Ϋέε»λ ΏΙ ωαυρΉ»ρΗ ΟαΥΩΗσ£ ²ΫΉ Ω³λΗέ Ώ ΛαλαυΩ ³Ϋέ Ρ³έ·³Ω³έωΑ, αρ ΗίΛ³έαυΓΫαυέέ»ρΑ »ρΟ³ρ Ε³Ω³έ³Ο γ»έ Ο³ραΥ³έαυΩ ΗΩ³έ³Ι ΓΏ αν Ώ ³ΫΉ ηαΟ³οΗ ε³ρ³·ΙαυΛΑ ¨ Έ³νΗΓ ΅»ΟΗ Αέο³έΗωΑ ί³ραυέ³ΟαυΩ Ώ ³ερ»Ι ω³Υ³ωαυΩ£ άΩ³έ ·³ΥοέΗωΑ ΅έ³Ο³έ³΅³ρ »ρΟ³ρ γΏρ Ο³ραΥ Γ³ωαυέ Ωέ³Ι ¨ »ρ΅ ΗΩ³σναυΩ Ώ ΓΏ Έ³νΗΓέ Ώ ½ΗέΫ³Ιέ»ρΗ Υ»Ο³ν³ρΑ Γαυρω»ρΑ αραίαυΩ »έ ε³ο³έΉ ν»ρσέ»Ι Ω»Ν Ραρλ, Έ³νΗΓ ΅»ΟΗ ΩΗ³Ο αρΉαυέͺ ΡΗέ· ο³ρ»Ο³έ ΒανΩ³λΗέ£ κ³Ο³Ϋέ ΙΗέ»Ιαν Ρ³ΫοέΗ ¨ ³½Ή»σΗΟ Ω³ρΉ ¨ αυέ»έ³Ιαν Ο³ε»ρ ε»ο³Ο³έ ίρη³έ³Οέ»ραυΩ ¨ Ρ»έσ ϊλΩ³έΫ³έ ΅³έ³ΟαυΩ, ³ΫΉ Ω³λΗέ Έ³νΗΓΗέ έ³Λαραω ΗΩ³σ Ώ ο³ΙΗλ ΩΗ Γαυρω ·έΉ³ε»ο (colonel)£ ΰραίαυΩ »έ ΒανΩ³λΗέ Ρ»ι³σέ»Ι ω³Υ³ωΗσ ¨ Ρ³εΧ»εαρ»έ αυΥο»ρΗ ΩΗ ω³ρ³ν³έ³οΗραη »έ Ρ³έΣέαυΩ, αρ ο³έΗ Ίραυλ³Υ»Ω ε³ορΗ³ρωΗ Ωαο£ βέ³Ϋ³Ν, Αλο ε³οΩαΥέ»ρΗ, Αέο³έ»Ο³έ Ο³ε»ρ »έ ΙΗέαυΩ ³ΫΉ Ε³Ω³έ³Ον³ ΓΏ Ίραυλ³Υ»ΩΗ ¨ ΓΏ δαΙλαΫ ε³ορΗ³ρωέ»ρΗ Ρ»ο, λ³Ο³Ϋέ ³ν»ΙΗ Ρ³ρΩ³ρ »έ ·οέαυΩ Ίραυλ³Υ»ΩΑ αρε»λ Ν³Ϋρ³Ω³λ, γέ³Ϋ³Ν ν»ρηΗέλ ΏΙ Ώρ ϊλΩ³έΫ³έ Ο³ΫλραυΓΫ³έ λ³ΡΩ³έέ»ραυΩ£

 

Έ³νΗΓΑ Ρ»ο³·³ΫαυΩ Ω³ροΗ Ε³Ω³έ³Ο ½αΡναυΩ Ώ£ ΖλΟ Οέαη Ω³λΗέ ε³οΩ»Ι »έ, αρ ΩΗ ΣΩ»ι ³έΡ³Ϋο³έαυΩ Ώ ¨ ΩΗ³Ϋέ ·³ρέ³έ ΣέΡ³ΙΗέ »έ έρ³έ ·οέαυΩ, λ³ρ»ραυΩ λέαυέΉαν αυ ½Ηέ³ΩΓ»ρωαν ΅³ρΣ³Ν ηαρΗέ»ρΗ Ρ»ο ΩΗ³λΗέ ΣΫ³έ ο³Ο λ³ι³Ν νΗΧ³ΟαυΩ£ δ³ρ½ναυΩ Ώ, αρ ΟΗέΑ ³Ωαυλέαυ ηαΟ³οΗέ ·³Υοέ³΅³ρ Ω³ο³Ο³ρ³ρ»ΙΗλ Ώ »Υ»Ι ³έΣ³Ω΅ ¨ ΑέΟ»Ι λαΥ³έωΗ ο³Ο£

 

Ίραυλ³Υ»ΩαυΩ ε³ορΗ³ρω Ρ³ΫρΑ ΒανΩ³λΗέ Ρ³έΣέαυΩ  Ώ ν³έ³Ο³έέ»ρΗσ Ω»ΟΗ Λέ³Ω³Ο³ΙαυΓΫ³έΑ ¨ ΛαρΡαυρΉ ο³ΙΗλ, αρ ³½·³έαυέΑ Ρ³ρσέ»Ιαυ Ή»εωαυΩ ΄³Ραυο» ³λ»Ιαυ χαΛ³ρ»έ Ηρ Ραρ ³έν³Ω΅ ³λΗ Έ³νΗΓΫ³έ αρανΡ»ο¨ ΄³Ραυο»έ Ρ³ΫοέΗ ¨ Ρ³½ν³Ή»ε ³½·³έαυέ Ώ ¨ Ρέ³ρ³ναρ Ώρ, αρ έαυΫέΗλΟ Ίραυλ³Υ»ΩαυΩ Σ»ρ΅³Ο³Ιν»ρ αυ ν»ρ³Ή³ρΣν»ρ ξΗ·ρ³έ³Ο»ρο£ Π»ο³·³ΫαυΩ, »ρ΅ δ³Υ»λοΗέ »έ Ωαυοω ·αρΝαυΩ ²έ·ΙΗ³σΗω ¨ λΟλαυΩ ³έΣέ³·ρ»ρ ΅³Ε³έ»Ι, ΒανΩ³λΑ ·ρ³έσναυΩ Ώ αρε»λ Έ³νΗΉΫ³έ ¨ Ω»ρ ³½·³έαυέΑ ³ΫΉε»λ ί³ραυέ³ΟναυΩ Ώ ΩΗέγ ϋρλ£

 

ΊρΗο³λ³ρΉ Ρ³λ³ΟαυΩ, ΒανΩ³λΑ ·³ΥΓ³Ο³έέ»ρΗσ ΗΩ³έαυΩ Ώ, αρ Ηρ Ραρ»Υ΅³Ϋρέ»ρΗσ ΩΗ ω³έΗλΑ 4) Ρ³Ι³Ν³έωέ»ρΗσ χ³Λγ»Ιανͺ ΊΥ»ιέΗσ ³ι³η ·³ΥΓ»Ι ¨ Ρ³λο³ον»Ι »έ ²Ι»ωλ³έΉρΗ³ΫαυΩ (Ί·Ηεοαλ) ¨ Αλο Ρ³λ³Ν ο»Υ»ΟαυΓΫαυέέ»ρΗ Ο³ραΥ³σ»Ι »έ Ηρ»έσ Ρ»ο ο³έ»Ι Αέο³έ»Ο³έ Ρ³ρλοαυΓΫαυέέ»ρΗ ½·³ΙΗ Ω³λΑ (Ρ³ν³έ³΅³ρ γ»έ Ο³ραΥ³σ»Ι ³έί³ρΕ ·αυΫωΑ Ν³Λ»Ι Ο³Ω Ν³Λ»Ι »έ γέγΗέ ·έαν) ¨ ²Ι»ωλ³έΉρΗ³ΫαυΩ ³ρΉ»έ »ρΟαυ ΡΫαυρ³έασέ»ρΗ ο»ρ »έ£ ΒανΩ³λέ ΗλΟαΫέ ·έαυΩ Ώ ²Ι»ωλ³έΉΗ³ Ρ³ρ³½³οέ»ρΗέ ·οέ»Ιαυ£ μ»ρηΗέέ»ρλ λ³Ο³Ϋέ Ρρ³Ε³ρναυΩ »έ Αέο³έ»Ο³έ Ρ³ρλοαυΓΫαυέΗσ ΅³ΕΗέ Ρ³έ»Ι έρ³έ£ Π³ν³έ³Ο³έ Ώ, αρ »ρΟ³ρ ο³ρΗέ»ρ έρ³έΗσ ο»Υ»ΟαυΓΫαυέ γαυέ»έ³Ιαν Ο³ρΝ³Ν ΙΗέ»έ, αρ Ω³Ρ³σ³Ν Ώ ¨ έρ³έ γΡ³ν³ο³Ιαν Λ³΅»΅³ΫΗ ο»Υ ΑέΉαυέ³Ν ΙΗέ»έ 5)£ κ³ »έΓ³ΉραυΓΫαυέ Ώ£ ²Ω»έ³Ϋέ Ή»ελ, ³ΫΉ ο³ρΗέ»ρΗ Ρ³Ω³ρ, »ρ΅ Αέο³έ»Ο³έ Ρ³ρλοαυΓΫ³έ ·»ρ³ΟίΗι Ω³λΑ Αλο ΑέΉαυέν³Ν ³ν³έΉαυΫΓέ»ρΗ Ρ³λέαυΩ Ώρ ³ν³· αρΉαυέ ¨ ѻ勉΅³ρ έρ³ αρΉΗ ΒανΩ³λΗέ, έΩ³έ ν»ρ³΅»ρΩαυέωΑ ΛΗλο νΗρ³ναρ³Ο³έ Ώ ΑέΟ³ΙναυΩ ¨ ΒανΩ³λΑ Λ½αυΩ Ώ ΅αΙαρ Ο³ε»ρΑ Ηρ Ραρ»Υ΅³Ϋρέ»ρΗ Αέο³έΗωέ»ρΗ Ρ»ο£

 

ΠΗΩω αυέ»Ω »έΓ³Ήρ»Ιαυ, αρ ΄³ΡαυοΫ³έέ»ρΗ Ω»Ν Ω³λΑ Ρ³ν³έ³΅³ρ χρΟν»Ι »έ ΊΥ»ιέΗσ, λοΗεν³Ν ΙΗέ»Ιαν Ήρ³έΗσ ί³ο ³ν»ΙΗ ίαυο ³ρο³·³ΥΓ»Ι£ Ζρ»έσ Ω»Ν »Υ΅αρ ύ»Ή³Ϋ³Ο³έ ·αρΝαυέ»αυΓΫ³έ ε³οΧ³ιαν (ΩΗ ·αυσΏ »Υ΅³Ϋρέ»Ησ ΏΙ ΏΗέ ΑέΉ·ρΟν³Ν ³ΫΉ ·αρΝΗ ΩΏη) Ρ³ν³έ³΅³ρ »έΓ³ρΟν»Ι »έ Ρ³ΙΝ³έωΗ ¨ ξΗ·ρ³έ³Ο»ροαυΩ Ηρ»έσ ΟΫ³έωέ ³έο³έ»ΙΗ Ή³ιέ³Ιαν λοΗεν³Ν »έ »Υ»Ι Ρ»ι³έ³Ι£

 

ξ³ρΗέ»ρΗ ΑέΓ³σωαυΩ ΩΗίο αραέ»Ι »Ω ΄³ΡαυοΫ³έέ»ρΗ ¨ ν»ρη³ε»λ 1990-³Ο³έ»ρΗ ν»ρη»ρΗέ ε³ο³ΡΩ³Ω΅ Ίρ¨³έαυΩ ·ο³ ΩΗ ΄³ΡαυοΫ³έ Αέο³έΗω£ ²ν³Υ, αρ ³ν³· λ»ραυέΉΗσ Ο»έΉ³έΗ αγ αω γΟ³ρ£ Π»ο³ωρωρ³Ο³έ Ώ, αρ έρ³έω ΏΙ ΏΗέ ξΗ·ρ³έ³Ο»ροΗσ (κΥ»ρΓΗ ·ΫαυΥ»ρΗσ) ¨ ·³ΥΓ»Ι ΏΗέ ²Ι»ωλ³έΉρΗ³ ³ε³ έ»ρ·³ΥΓ»Ι Ρ³Ϋρ»έΗω£ ΈαυλορΑ ΡΗίαυΩ Ώρ, αρ ΩΗ ϋρ ²Ι»ωλ³έΉρΗ³ΫαυΩ Ωϋρ Ρ»ο Ω³έ ·³Ιαυ Ε³Ω³έ³Ο Ω³ΫρΑ έρ³έ σαυΫσ Ώ ον»Ι Ρ³ραυλοέ»ρΗ ³ι³έΣέ³οέ»ρ ¨ ³λ»Ι, αρ έρ³έω ΏΙ »έ ΄³ΡαυοΫ³έ ¨ ³½·³ΟΗσ Ηρ»έσ Αέο³έΗωΗέ£ ΈΕ΅³Λﳡ³ρ ο»Υ»ΟαυΓΫαυέέ»ρΗ λ³Ο³ναυΓΫ³έ ¨ ³έΡλο³ΟαυΓΫ³έ ε³οΧ³ιαν Ρέ³ρ³ναρ γΏρ ·οέ»Ι Αέο³έ»Ο³έ ΧΫαυΥΑ ¨ Χίο»Ι ³½·³Οσ³Ο³έ Ο³εΗ ο»λ³ΟΑ£ ²Ω»έ³Ϋέ Ή»ελ ³½·³ΟΗσέ»ρ »έω ³έο³ρ³ΟαΫλ£ Π³ν³έ³΅³ρ έρ³ έΟ³ρ³·ρ³Ν ³ΫΉ §Ω»Ν³Ρ³ραυλο¦ ΄³ΡαυοΫ³έέ»ρέ »έ ε³εΗλ Ρϋρ»Υ΅³Ϋρέ»ρΑ Ο³Ω έρ³έσ Ρ»οέαρΉέ»ρΑ£

 

ξαΥ»ρλ ΑέΓ»ρσαΥΗέ Γ³Λ³έΣ³·Ηέ ΛέΉραυΩ »Ω, αρ¨Ώ ΄³ΡαυοΫ³έ (Ο³Ω έΩ³έ³Ραυέη ³½·³έν³Ω΅ Ω³ρΉ) Χ³έ³γ»Ιαυ Ή»εωαυΩ ΗέΣ ΗΩ³σ ο³Ι aasa@artsakh.am Ο³Ω aasa@freenet.am Ρ³λσ»αν£ ΖέΣ γΗ Ρ»ο³ωρωραυΩ αγ Ε³ι³έ·αυΓΫαυέ ¨ αγ Ρ³ρΫαυρ ο³ρν³ ν³Υ»ΩαυΓΫ³έ Ηέγ-αρ Αέο³έ»Ο³έ ν»Χ£ δ³ρ½³ε»λ σ³έΟ³έαυΩ »Ω ·οέ»Ι Ρ³ρ³½³οέ»ρΗλ ¨ ν»ρ³Ο³έ·έ»Ι Αέο³έ»Ο³έ Ο³ε»ρΑ, αρ ΩΗ³λΗέ ³ρο³λν»Ιαν Ιν³σ»έω Ω»ρ Αέο³έΗωΗ αυ Ω»ρ ³½·Η ³έσ³Ν αΥ΅»ρ·αυΓΫαυέΑ£

 

²ρί³Ο Ό³ν»έΗ Έ³νΗΉΫ³έ (΄³ΡαυοΫ³έ)

 

–––––––––––––––––––––

                1) ΖέΣ Ρ³ΫοέΗ γΏ ΓΏ ω³έΗ »Υ΅³Ϋρ »έ »Υ»Ι, ΩΗ³Ϋέ ·Ηο»Ω αρ »Υ»Ι »έ ί³ο, Ρ³ν³έ³΅³ρ ³ι έν³½έ ΡΗέ·-ν»σ£

                2) Ξ³Ω Ο³Ιν³Νέ»ρ Ώ αυέ»σ»Ι αυΓ ·ΫαυΥ»ραυΩ£ ²Ϋλ ο»Υ»ΟαυΓΫαυέΑ ¨ Ωέ³σ³Ν ΅αΙαρ Ω³έρ³Ω³λέ»ρΑ Ρ»ο³·³ΫΗέ ΊΥ»ιέΗ Ε³Ω³έ³Ο ΅ιέ³·³ΥΓν³Ν ξΗ·ρ³έ³Ο»ροσΗέ»ρέ »έ ε³οΩ»Ι ΒανΩ³λ ε³εΗλ£ ΄έ³Ο³έ³΅³ρ ΗέωΑ ³ΫΉ ³Ω»έΑ γΏρ Ο³ραΥ ΗΩ³έ³Ι χαωρ Ρ³λ³ΟΗ ε³οΧ³ιαν£

                3) Π³ν³έ³΅³ρ ³Ϋλ ΓΗνΑ γ³χ³½³έσν³Ν Ώ, ³Ω»έ³Ϋέ Ή»ελ ε³οΩ»Ι »έ, αρ αυέ»σ»Ι Ώ »ρΟαυ Ρ³ρΫαυρ ½ΗέΫ³Ι£

                4) β»Ω ΗΩ³έαυΩ Ραρ»Υ΅³Ϋρέ»ρΗσ ω³έΗλέ »έ ²Ι»ωλ³έΉρΗ³ ο»Υ³χαΛν»Ι, ΅³Ϋσ Ο³ρΝαυΩ »Ω αρ ³ι έν³½έ »ρΟαυλέ »έ »Υ»Ι£

                4) φαΛν³Ν ³½·³έαυέΑ ¨λ Ο³ραΥ Ώρ Ο³λΟ³Ν Ρ³ραυσ»Ι£

 

²Ϋλ ΏηΑ ²έ·Ι»ρ»έαν